Zabytki Mazowsza

Bogaty spis z krótkimi opisami zabytków z rejonu Mazowsza od kultury halsztackiej do średniowiecza.
Inne
Maciej

Poniższy artykuł powstał na podstawie strony, którą znalazłem w latach dziewięćdziesiątych. Nie znalazłem jej dzisiaj (październik 2012, a szkoda)! Nazwa strony bodaj kamienie.org (ale nie pamiętam dokładnie). Szukajcie, może gdzieś jeszcze istnieje. Ktoś (jakiś pasjonat historii i archeologii) zrobił kapitalną, świetną robotę. Dziękuję CI za to i proszę o aprobatę.

Wyjątki z przemówienia Marszałka Województwa Mazowieckiego, Pana Adama Struzika na temat zabytków Mazowsza.

„Zabytki Mazowsza, to dziedzictwo kulturowe naszego terenu, to również temat niesłychanie ważny ale i trudny”. (fakt)

„Wraz z likwidacją Centralnego Urzędu Głównego Konserwatora Zabytków i przekształcenie go w Departament Ministerstwa Kultury, rozpoczęła się kolejna reorganizacja służby ochrony zabytków.” (Brawo! Reorganizujmy się!)

„Od początków funkcjonowania Samorządu pieniędzy na ochronę zabytków było, niestety, zbyt mało w porównaniu do potrzeb.” (kultura, nauka, a kto się tym przejmuje?)

„Zdajemy sobie sprawę, jak nie wystarczająca jest to kwota w stosunku do potrzeb, jakie są na terenie województwa, dlatego też każdy kolejny budżet na kulturę i ochronę zabytków jest zwiększany w miarę możliwości.”

„Zdajemy sobie sprawę, jak nie wystarczająca jest to kwota w stosunku do potrzeb, jakie są na terenie województwa,…

„Dzisiaj rzeczą najważniejszą jest ochrona substancji zabytkowych. Należy zadbać o to, aby żaden zabytkowy obiekt na Mazowszu nie został zapomniany.” (Łaaał i jeszcze raz Łaaał!)

„Z zabytkami jest niestety tak, że jeżeli w odpowiednim czasie nie zostaną wykonane badania, ekspertyzy i prace zabezpieczające lub ratownicze za kilka lat może niestety być już za póŹno.”

„Chronimy zatem to, co mamy, całe nasze dziedzictwo kultury, kapitał twórczy i materialny.” (czy naprawdę?)

Idąc jeszcze dalej. Ci którym brak jest żłobków, przedszkoli, przychodni, zakładów rehabilitacji, zakładów pomocy społecznej, itp. mają gdzieś starożytne grodzisko, parę potłuczonych garnków, jakieś koraliki, no i tych co żyli kilkanaście wieków temu. My żyjemy tu i teraz (czy naprawdę?)

ALFABETYCZNY WYKAZ MIEJSCOWOŚCI

  1. Błonie Na wschód od Błonia i na północ od szosy Warszawa-Poznań, na wschodniej krawędzi doliny rzeki Utrata, stożkowaty gród zwany Łysą Górą, z podgrodziem od strony północnej, całość otoczona wałem. Gród w XIII i XIV w. był siedzibą kasztelanii.
  2. Bogurzyn Po lewej stronie drogi Bogurzyn-Zawada, na wzniesieniu w dolinie rzeki Mławka relikty wczesnośredniowiecznego grodziska.
  3. Brwinów Na północny-zachód, na peryferiach miasta stanowisko, na którym prowadzone są badania nad jednym z największych polskich ośrodków metalurgicznych z okresu wpływów rzymskich (przełom i początek naszej ery). Dymarki ze stanowiska w Brwinowie należą do całego kompleksu hutniczo-kowalskiego, przebadanego archeologicznie, rozciągającego się na terenie zachodniego Mazowsza.
  4. Brzeski W dolnym biegu rzeki Drzewiczki, na najwyższej z wydm zwanej Piekielną Górką, kurhan w miejscu ciałopalnego cmentarzyska przy osadzie z epoki żelaza.
  5. Ciechanów Na nizinnym, prawym brzegu rzeki Łydynia, ruiny warowni książąt mazowieckich, wzniesionej na pocz. XV w. Odbudowany i rozbudowany po pożarze w XV/XVI w., ponownie zniszczony przez Szwedów a następnie zdewastowany w XVIII w. przez Prusaków, po upadku Rzeczpospolitej, nie powrócił już do dawnej świetności jednej z największych warowni średniowiecznego Mazowsza. Natomiast Farska Góra w pobliżu gotyckiego kościoła farnego w centrum Ciechanowa to relikty VII-wiecznego grodu.
  6. Chlebnia Na północ od stacji kolejowej Grodzisk Mazowiecki, na brzegu rzeki Mrocza, stożkowaty gród z XII – XIV w. z przylegającym do niego podgrodziem otoczonym wałem oraz z fosą okalającą całe założenie
  7. Chlewiska W XII w. na sztucznie usypanym wzgórzu wzniesiono dwór obronny, przebudowany w zamek rycerski w XV w. Jego pozostałością jest zachodnia część rozbudowanego w XVII w obecnego pałacu.
  8. Czersk Na wysokiej, nadwiślanej skarpie, w miejscu wczesnośredniowiecznego, drewniano-ziemnego grodu ruiny gotyckiego zamku, wzniesionego w XIV w. przez księcia mazowieckiego, Janusza I Starszego. Rozbudowany w XVI w. był siedzibą starostwa. Zniszczony przez Szwedów popadał w ruinę.
  9. Czerwińsk Na wysokiej skarpie brzegu wiślanego opactwo wzniesione na pocz. XII w. w stylu romańskiej bazyliki, przebudowane na styl gotycki (zachowane, romańskie prezbiterium) na pocz. XIV w., które jest największą budowlą w Polsce wzniesioną w całości z granitu polnego. Przebudowa z pocz. XIX w. i XX-wieczna zatarła dawny wygląd świątyni. Obok klasztoru, w granicach dzisiejszego miasta, istniała osada targowa.
  10. Dzięcioły W dolinie rzeki Toczna, przy ujściu strumienia, na wschód od wsi, dobrze zachowane grodzisko z XII w. z przylegającym do niego podgrodziem, w znacznej części porośnięte lasem.
  11. Dzierzgówek Na południe od zabudowań wsi i na wschód od drogi do Dzierzgowa cmentarzysko składające się z trzech kurhanów. Kopce zostały usypane przez ludność kultury bałtyjskiej w okresie halsztackim lub wczesno-lateńskim (500 -300 r. p.n.e.).  Kolejny, podobny kurhan z tego czasu jest zlokalizowany na wschód od cmentarzyska, a w pobliżu, na wzniesieniu kurhan z tego okresu, u podstawy otoczony wieńcem z wielkich głazów.
  12. GoŹdzik Na północ od wsi, na krawędzi doliny Wilgi, cmentarzysko z III-IV w. Przebadane archeologicznie trzy kamienno-ziemne kurhany wzniesione zostały na kamiennych kręgach otaczających jamę grobową.
  13. GoŹdzików Na północ od szosy, za wsią, na południowy-wschód od mostku na rzece, pozostałości zniszczonego, wczesnośredniowiecznego grodziska.
  14. Górzno Na południowy-zachód od wsi, między dawnym dworem a cegielnią, na prawym brzegu Czarnej Okszy, wczesnośredniowieczne grodzisko otoczone podwójnym wałem obronnym, przedzielonym nawodnioną fosą. Od grodu do przeprawy na rzece prowadzi kamienno-ziemna grobla.
  15. Grodnia Na lewym brzegu Skrwy, na krańcu cypla w widłach ujścia do Skrwy strumienia, na południe od budynków dawnego PGR Cieślin, grodzisko z XII-XIII w., oddzielone od lądu wysokim wałem.
  16. Grodzisk (pow. Węgrów) Przy zabudowaniach wsi, na cyplu wysokiego brzegu rzeki Liwiec, grodzisko z XI w. z przylegającym do niego podgrodziem, z wałami i fosą od strony wschodniej.
  17. Gródek Na wysokim lewym brzegu Bugu, na tzw. Łysej Górze, otaczające wieś od północy i wschodu wały ziemne oraz prostopadła do rzeki fosa – ślady istniejącego tu w XII w. grodu. Na południe od wsi relikty XV-wiecznego zamku.
  18. Grudusk W obrębie miasteczka, przy drodze obok zabudowań byłego PGR, na krawędzi doliny Strumienia, stożkowate, wczesnośredniowieczne grodzisko zwane Zieloną Górą.
  19. Grzebsk Przy północnej stronie zabudowań PGR, na zachód od rzeki Orzyc, porośnięte drzewami, wczesnośredniowieczne, stożkowate grodzisko o stromych zboczach, otoczone wałami.
  20. Iłża Na wzgórzu, we wschodniej części miasta, ruiny zamku biskupów krakowskich, wzniesionego w XIV wieku na terenie zamieszkałym od wczesnego średniowiecza. Rozbudowywany i odbudowywany po wielu pożarach od XIX w. popadał w ruinę.
    Natomiast na sąsiednim wzgórzu na skraju miasta, przy drodze do Chwałowic, w pobliżu starego cmentarza relikty wczesnośredniowiecznego grodziska, zwane Kopcem Tatarskim – pierwotna lokacja Iłży.  Obok grodziska odkryto neolityczne cmentarzysko.
  21. Jaktorów Na północ od stacji kolejowej, na łąkach, przy polnej drodze do Izdebna, kurhany z III-IV w. Cmentarzysko składa się z dwu kolistych nasypów, pod którymi odkryto kręgi kamienne.
  22. Kaleń Na północnym krańcu wsi Kaleń II, pośród łąk średniowieczne grodzisko otoczone wysokim wałem i szeroką fosą, ze śladami grobli i wejściem od południa.
  23. Kamień Na polach po prawej stronie szosy, pomiędzy ciekiem wodnym a rzeką Tamka, cmentarzysko z kilkunastoma kurhanami z wczesnej epoki żelaza.
  24. Karniszyn Na północ od Bieżunia fragmenty wałów grodziska z XII w. oraz pozostałości fundamentów wzniesionego tu zamku obronnego zniszczonego przez krzyżaków w XV w,. odbudowanego i ostatecznie zniszczonego podczas najazdu szwedzkiego.
  25. Kiełbów Stary Na zachód od wsi, na podmokłych łąkach, średniowieczny, stożkowaty gródek rycerski o stromych zboczach, otoczony szeroką i głęboką fosą.
  26. Kęsocha W lesie, od zachodniej strony wsi póŹno neolityczny kurhan związany z kulturą ceramiki sznurowej, datowany na 2000 lat p.n.e. Natomiast na polach, na północ od wsi, przy drodze do Łączyna Starego, kurhan kultury bałtyjskiej, datowany na wczesną epokę żelaza (500 – 300 r. p.n.e.).
  27. Klwów W dolinie strumienia pozostałości zniszczonego w 60% pracami melioracyjnymi XIII-wiecznego grodziska, oraz wzniesionego na jego miejscu na przełomie XV/XVI w. dworu obronnego.
  28. Kozłów Na południowy-wschód od wsi przy szosie, naprzeciwko dawnego parku dworskiego, porośnięty drzewami, średniowieczny, stożkowaty gródek otoczony szeroką fosą.
  29. Krzesk-Królowa Niwa Wczesnośredniowieczne założenie grodowe, z dwoma koncentrycznymi wałami przedzielonymi fosą, oraz okalającą je fosą zewnętrzną.
  30. Lewiczyn Na północny-zachód od kościoła, na krawędzi doliny rzeczki Kraska, stożkowate grodzisko z XI-XII w. otoczone wałem na szczycie oraz wałem zewnętrznym i fosą u podnóża.
  31. Liw Na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu strzegącego przeprawy w zakolu rzeki Liwiec, w XIV i XV w. został wzniesiony obronny, murowany, warowny zamek, siedziba książąt mazowieckich, potem starostwa. Wielokrotnie niszczony, odbudowywany i przebudowywany, po najeŹdzie szwedzkim popadł w ruinę. Po wojnie relikty zamku zostały zabezpieczone, odbudowano wieżę (obecnie Muzeum – Zbrojownia) i XVIII-wieczny dworek (siedzibę muzeum).
  32. Majdan Przy polnej drodze z Majdanu do Radachowa, w pobliżu kapliczki, na wzniesieniu wśród podmokłych łąk pozostałości wałów wczesnośredniowiecznego grodu, przekształcone w XVII. w przez Szwedów w warowny obóz. Na tym terenie odkryto resztki fundamentów średniowiecznego zamku.
  33. Mokrzyk Po prawej stronie szosy, na wschód od wsi Zakrzewo, na niewielkim wzniesieniu wśród podmokłych łąk, w dolinie rzeki Sierpnica, wczesnośredniowieczne grodzisko.
  34. Nasielsk Na południowy-wschód od Nasielska, na podmokłych łąkach doliny rzeczki Nasielna, stożkowate grodzisko z XII-XIII w. zwane Kopcem, z wałem na krawędzi szczytowej i wałem okolnym u podstawy. Od północy, na łąkach ślady grobli dojazdowej.
  35. Niewiadoma Przy drodze Niewiadoma-Grodzisk, na wschodnim brzegu rzeki Cetynia, grodzisko z X-XII w. zwane Wałami, otoczone podwójnymi, wysokimi wałami i dwoma szerokimi fosami.
  36. Nidzgóra Na skraju doliny rzeki Miłotka, na południowy-zachód od wsi, i na północ od wsi Miłotki, stożkowate grodzisko ze stromym zboczem, datowane na VI-VII w., nazwane Okopem. Zrekonstruowane jest miejscem, gdzie odbywają się festyny.
  37. Orszymowo Po lewej stronie drogi do Orszymowa, na północ od kościoła, w zakolu rzeki (b.n.) XIII-wieczne grodzisko otoczone fosą.
  38. Ossówno W widłach rzeki Ossownicy i wpadającej do niej strugi, na skarpie oddzielonej od lądu fosą pozostałości średniowiecznego dworu obronnego spalonego w XVIII w.
  39. Ostrołęka Na zachodnich peryferiach miasta, na wysokim brzegu rzeki Narwi, w okolicy ujścia do niej rzeki Omulew, wczesnośredniowieczne, stożkowate grodzisko otoczone fosą.
  40. Ostromęczyn-Kolonia Po lewej stronie szosy z Łosic do Siemiatycz, nad rzeką (b.n.) grodzisko z XI-XII w. otoczone podwójnym wałem obronnym i nawodnioną fosą. Na grodzisku ruiny nowożytnego dworu.
  41. Płock Na obszarze Wzgórza Tumskiego, na wysokim, urwistym brzegu Wisły, wczesnośredniowieczny gród z odkrytymi na jego terenie reliktami fundamentów dwóch kościołów z XI w. Na przylegającym do grodu podgrodziu w XI w wzniesiono katedrę, w podziemiach której pochowano Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Całe założenie otaczał wał obronny, którego fragment został zrekonstruowany.
  42. Podnieśno Na zachód od wsi, przy drodze do Korabiów, pośród podmokłych łąk, przy wschodnim brzegu rzeki (bn., dopływ Liwca), wczesnośredniowieczne grodzisko z zachowanym częściowo wałem obronnym.
  43. Proboszczowice W południowej części wsi, na brzegu strugi Wierzbnicy, bardzo dobrze zachowane grodzisko zwane Kosmatą Górą lub Szwedzkimi Okopami. Założenie z VI-VIII w. ostateczny kształt uzyskało w XI w., kiedy otoczono je wysokimi wałami i fosą.
  44. Pułtusk Wzgórze na prawym brzegu Narwi, w południowej części miasta, od XII w. stanowiło własność biskupów płockich, którzy w XII w. wznieśli tu gród, sukcesywnie przekształcany z zabudowy drewnianej w murowany zamek. W XV w. w miejscu wałów powstały mury obronne otoczone nawodnioną fosą z arkadowym mostem, do których przylegała zabudowa podgrodzia. W XVI w. gotycka warownia została przekształcona w renesansową rezydencję, zniszczoną najazdem szwedzkim. W XVIII w. zamek częściowo odbudowany, spalony w czasie II wojny został zrekonstruowany, wraz z mostem, pod koniec XXw.
  45. Radom W starszej części miasta, wśród łąk nad rzeczką Mleczną, grodzisko z IX-XII w. zwane Piotrówka. We wschodniej części założenia relikty wału obronnego otaczającego grodzisko, a od strony północno-zachodniej i południowo-wschodniej pozostałości fosy. Od zachodu do brzegu rzeki rozciąga się podgrodzie. W XIV w. na wschód od grodu zostało założone nowe miasto otoczone murami obronnymi i wzniesiony gotycki zamek, którego pozostałością jest obecna plebania.
  46. Radzanów Na północny-zachód od miasta, w zakolu Wkry zarysy wałów wczesnośredniowiecznego grodziska, na terenie którego w XIII w. wymurowano zamek, zniszczony przez Szwedów.
  47. Rostki Na wschód od wsi, w lasku zwanym Grobki, nad strugą , cmentarzysko z II-III w. (przebadane archeologicznie) składające się z kilkudziesięciu kamiennych kręgów. Ciałopalne groby znajdowały się w środku kręgów, pod warstwą kamiennego bruku.
  48. Rzuców We wsi, nad strumieniem wpadającym do Jabłonicy, grodzisko z XI-XII w. otoczone wałem zbudowanym z ziemi i kamieni.
  49. Sarnowo W rozwidleniu dróg na wschód od wsi, na lewym brzegu rzeki Przylepnica nasyp ziemny porośnięty drzewami – pozostałości po średniowiecznym zamku z przylegającym do niego podgrodziem.
  50. Serock Na prawym, wysokim brzegu Narwi, przy jej ujściu do Bugu, wydzielone od południa i północy głębokimi jarami, wzgórze zwane Barbarka – w XI-XII w. było tu grodzisko otoczone wałem a w XVI w. cmentarz z kaplicą p.w. św. Barbary. O historii tego miejsca świadczy jedynie ukształtowanie terenu oraz obelisk informujący, iż (jeszcze niedawno) było tu grodzisko.
  51. Sierpc Na północny-zachód od miasta, na przeciw kościoła parafialnego, między rowem odpływowym – dawną fosą okalającą zamek- do rzeki Sierpnicy a bagniskiem, relikty murów średniowiecznego zamku porośnięte kępą drzew.
  52. Sochaczew Na skarpie wschodniego brzegu Bzury, w miejscu wczesnośredniowiecznego grodu, na południe od miasta lokacyjnego, ruiny zamku książąt mazowieckich. Budowla, pierwotnie drewniana, za czasów księcia mazowieckiego, Siemowita III w XIV w. otoczona murem obronnym, formę póŹnośredniowiecznej, murowanej warowni uzyskała w XVI w. Przebudowana na renesansową rezydencję uległa zniszczeniu w wyniku osunięcia się skarpy.
  53. Sońsk Na lewo od szosy do Ciechanowa, na krawędzi tarasu brzegu rzeki Sona, grodzisko z XI-XII w. z dobrze zachowanym, wysokim wałem obronnym.
  54. Stupsk Na lewo od drogi, na południowy-zachód od kościoła, na wzniesieniu wśród podmokłych łąk, wczesnośredniowieczne, stożkowate grodzisko z ziemno-kamiennym wałem oraz śladami wejścia od strony południowo-zachodniej.
  55. Strzyżew Na południe od drogi do Żelazowej Woli, na krawędzi tarasu rzeki Utrata, dobrze zachowany kurhan o kolistej podstawie, datowany na okres wpływów rzymskich.
  56. Sypniewo Po lewej stronie drogi do Sypniewa, w dolinie rzeki Roż, na jej lewym brzegu, na wzniesieniu, grodzisko z IX-XII w. zwane Okopem, Szwedzkim Rogalem lub Grodem, otoczone wałami i czytelną miejscami fosą.
  57. Szeligi Tuż za Słupnem, na północ od szosy do Płocka, po prawej stronie drogi do Cekanowa, na wschodnim brzegu zakola rzeki Słupianki, rekonstrukcja odkrytej tu osady z najstarszymi we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich umocnieniami obronnymi z VII-VIII w.
  58. Szreńsk Na wschód od miasta, w kępie drzew na podmokłych łąkach relikty fosy otaczającej XI-wieczny, drewniano-ziemny gród. W miejsce grodu w XVI w. został wzniesiony murowany, obronny zamek, zniszczony w XVIII w. przez konfederatów barskich. Widoczne w kępie drzew ruiny spalonego, klasycystycznego dworu, przebudowanego w XIX w. z części zachowanego zamku.
  59. Szydłowiec Na zachód od miasta, na wyspie wśród rozlewisk rzeki Korzeniówki, we wczesnośredniowiecznej osadzie wzniesiono drewniany dwór, który w XIV w. został przez Odrowążów przebudowany w gotycką warownię otoczoną murem obronnym (relikty tych murów zachowane w północnym skrzydle zamku). Przekształcony w XVI w. w renesansową rezydencję w XIX w. popadł w ruinę, został odbudowany w poł. XX w.
  60. Tańsk-Przedbory Na prawym brzegu rzeki Orzyc, na północny-zachód od wsi, stożkowate, dobrze zchowane grodzisko o stromych zboczach, datowane na XI-XII w. Na południe od grodziska, na wzniesieniu o nazwie Żale przygrodowe cmentarzysko.
  61. Toporów W podworskim parku dawnego majątku Chmiele do którego prowadzi grobla pomiędzy stawami, zarysy wałów i fosy otaczających istniejący tu od średniowiecza dwór obronny. Ruiny są pozostałością wzniesionego w tym miejscu w XVIII w. murowanego dworu Ossolińskich.
  62. Warszawa Najstarsze ślady zamieszkiwania na terenie obecnej, głównie prawobrzeżnej Warszawy i jej okolic, pochodzą z początku oraz środkowej epoki kamienia, kiedy to w pradolinie Wisły, pokrytej piaskami tworzącymi wydmy, zakładała swoje obozowiska ludność kultury świderskiej (nazwa kultury utworzona od miejscowości Świdry Wielkie, leżącej na południe od Warszawy). Kolejne epoki – brązu i żelaza – są również udokumentowane znaleziskami archeologicznymi pochodzącymi z obszaru Warszawy – ceramiką, narzędziami, ozdobami. Również istnienie wczesnośredniowiecznego osadnictwa w obrębie Warszawy potwierdza wiele odkryć. Najwcześniejsze ślady tego osadnictwa z obszaru Warszawy w jej dzisiejszych granicach administracyjnych, pochodzące z VII-VIII w., zostały odkryte na terenie Jazdowa.  Gród ten, wielokrotnie niszczony i odbudowywany, w XIII w. pełnił funkcję siedziby władz regionu. Po spaleniu go w czasie najazdu litewskiego częściowo odbudowany stał się letnią rezydencją książąt mazowieckich, którzy dwór przenieśli do osady Warszowa. 
    Najstarszym założeniem obronnym, wzniesionym na miejscu osady otwartej, był gród na terenie dzisiejszego Bródna (odsyłam do bardzo obszernego i chyba wyczerpującego temat artykułu Arnora).
  63. Wistka Na granicy z wsią Krajów, wśród podmokłych łąk, przy drodze do Osin, średniowieczne, stożkowate grodzisko zwane Szwedzkim Okopem, otoczone na krawędzi szczytowej wałem, a u podstawy nawodnioną fosą, z widocznym wejściem od strony wschodniej.
  64. Wojsze Na północny-wschód od wsi kurhan z okresu wpływów rzymskich. Na szczycie kopca stoi współczesna kapliczka.
  65. Włodki Na południowy-wschód od wsi duże założenie grodowe z XI-XII w., zniszczone w części południowej, a w części północnej porośnięte lasem.
  66. Wyszogród W obrębie miasta, na zachód od mostu, na wysokiej krawędzi doliny Wisły, wczesnośredniowieczne, stożkowate grodzisko zwane Górą Zamkową. Na jego miejscu w średniowieczu wzniesiono zamek.
    Natomiast na zachód od centrum miasta, przy granicy z wsią Drwały, na cyplu na krawędzi wysokiego brzegu Wisły, grodzisko z VII-XI w. otoczone wysokim wałem (zniszczonym od strony rzeki).
  67. Zakroczym Na wysokim brzegu Wisły, na krańcu cypla, we wschodniej części miasta, XI-wieczne grodzisko z podgrodziem zwane Czubajka.
  68. Zamczysko Stare (Puszcza Kampinoska) W leśnictwie Grabina, na terenie rezerwatu Zamczysko, pośród bagien, na wydmie porośniętej lasem, na północny-wschód od Kampinosu, na prawo od drogi Józefów-Górki, stożkowate grodzisko z XII w. otoczone wysokimi, podwójnymi wałami i podwójną fosą.
  69. Zwola Na wschód od wsi, przy drodze Stoczek Łukowski-Miastków Kościelny, na brzegu strumienia wpadającego do Wilgi, grodzisko z XI w. tzw. Podgórze z przylegającym do niego podgrodziem i śladami otaczającej go fosy oraz reliktami XVI-wiecznego zamku wzniesionego na jego terenie.